
Бузина красная
🔹 Бузина красная, или бузина обыкновенная, или бузина кистистая (лат. Sambúcus racemósa) – листопадное древесное растение, известное своими красными плодами и характерным неприятным запахом листьев и цветков. Вид рода Бузина (Sambucus) семейства Калиновые (Viburnaceae). Культивируется как декоративное садовое растение.
🍒Бузина красная – сильно ветвящийся кустарник (иногда небольшое деревце) высотой от полутора до трёх с половиной метров с прямостоячими стеблями.
Кора серовато-бурая, у молодых растений – гладкая, у старых – шелушащаяся. На поверхности стеблей имеются бугорки беловатого цвета, они состоят из рыхлой ткани, через которую может проходить воздух, и служат отдушинами в опробковевшем покрове – через них дышат живые ткани ветвей.
🌱Ветви бузины очень ломки. Это связано с тем, что древесины в них очень мало: значительную часть объёма занимает рыхлая сердцевина. У бузины красной – самый большой в процентном отношении объём сердцевины. Цвет сердцевины – буроватый. Почки крупные, яйцевидные.
🍃Листья супротивные, непарноперистые, обычно состоят из пяти или семи листочков; иногда листочков три – так не редко бывает на цветущих побегах. Края листочков – пильчато-зубчатые, форма яйцевидная или удлинённо-ланцетная, длина от 5 до 10 см.
🌸Цветки мелкие, обоеполые в плотные продолговатые метельчатые соцветия яйцевидной или конической формы поперечником до 20 см. Все цветки – на цветоножках, околоцветник двойной, пятичленный. Венчик колесовидный, беловато-жёлтый или зеленовато-жёлтый. Тычинок пять. Цветение происходит в мае-июне одновременно с распусканием листьев, ежегодно и обильно, в течение 15 дней.
Плод – костянка красного (ярко-красного) цвета длиной около 5 мм, со светло-жёлтой косточкой. Плоды созревают в июле-августе, имеют неприятный запах и вкус. Плоды бузины красной охотно поедаются птицами – с их помощью в основном и происходит распространение семян.
Қызыл ырғай
🔹 Қызыл ырғай, немесе кәдімгі ырғай, немесе қалқанша ырғай (лат. Sambúcus racemósa) – қызыл жемістерімен және жапырақтары мен гүлдерінің өзіне тән иісімен танымал жапырақты ағаш өсімдігі. Ырғай (Sambucus) туысының түрі Шәңгіш (Viburnaceae) тұқымдасынан. Сәндік бақша өсімдігі ретінде өсіріледі.
🍒Қызыл ырғай – биіктігі бір жарым метрден үш жарым метрге дейін, сабақтары тік, күшті бұтақтанған бұта (кейде кішкентай ағаш).
Қабығы сұр-қоңыр, жас өсімдіктерде тегіс, ескі өсімдіктерде қабыршақты. Сабақтардың беттерінде ақшыл түйнектер бар, олар ауа өткізетін борпылдақ тіндерден тұрады және суберизацияланған жамылғыда саңылау қызметін атқарды – олар арқылы бұтақтардың тірі ұлпалары тыныс алады.
🌱Қызыл ырғайдың бұтақтары өте нәзік. Бұл олардың құрамында ағаштың өте аз болуына байланысты: көлемнің айтарлықтай бөлігін бос өзек алады. Пайыздық көрсеткіште қызыл ырғай бұтаның ең үлкен өзегі бар. Өзегінің түсі – қоңырлау. Бүршіктері ірі, жұмыртқа тәрізді.
🍃Жапырақтары қарама-қарсы, импарпинді, әдетте бес немесе жеті жапырақшадан тұрады; кейде үш жапырағы болады – бұл көбінесе гүлденген өркендерінде болады. Жапырақшалардың шеттері тіс тәрізді, сопақша немесе ұзартылған ланцет тәрізді, ұзындығы 5-тен 10 см-ге дейін.
🌸Гүлдері кішкентай, екі жынысты, диаметрі 20 см-ге дейін жұмыртқа тәрізді немесе конустық пішінді тығыз сопақша гүлшоғырлар. Барлық гүлдері гүлсабаққа орналасқан, қос гүлсерікті, бес мүшелі. Гүл күлтесі дөңгелек тәрізді, ақшыл-сары немесе жасыл-сары. Бес аталығы бар. Гүлдену мамыр-маусым айларында жапырақтардың гүлденуімен бір мезгілде, жыл сайын және мол, 15 күн бойы жүреді.
Жемісі – қызыл (ашық қызыл) бүршік, ұзындығы шамамен 5 мм, ашық сары тұқымы бар. Жемістер шілде-тамыз айларында піседі және жағымсыз иіс пен дәмге ие болады. Қызыл бұтаның жемістерін құстар оңай жейді – олардың көмегімен тұқымдар таралады.